သတ္တမတန်း ပထဝီ သင်ရိုးညွှန်းတမ်းက အမှားပြင်ပေးဖို့ ကရင်နီ တိုင်းရင်းသားတွေ တောင်းဆို

ကျောင်းသားတွေကိုသင်ကြားတဲ့ ဖတ်စာအုပ်မှာ ကယား (ကရင်နီ) တိုင်းရင်းသား လူမျိုးစုတွေရဲ့ အမည်နဲ့ ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုတွေကို မှားယွင်းဖော်ပြထားတာတွေကြောင့် ပြန်လည်ပြင်ဆင်ပေးဖို့ တောင်းဆိုနေကြပါတယ်။

သတ္တမတန်း ပထဝီဝင်ဘာသာရပ် သင်ရိုးညွန်းတမ်းအသစ်မှာပါတဲ့ ကယန်းဆိုတဲ့ စာလုံးပေါင်းသတ်ပုံနဲ့ ဂေဘားဆိုတဲ့ စာလုံးပေါင်းသတ်ပုံအပြင် ကယားမျိုးနွယ်စု ၉ မျိုးထဲက ဇယိမ်း၊ ဂေခို၊ ကယန်း(ပဒေါင်း)၊ ယင်းဘော်ဆိုတဲ့ မျိုးနွယ်စု လေးစုက မှားနေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ဇယိမ်း၊ ဂေခို၊ ကယန်း(ပဒေါင်း)၊ ယင်းဘော် ဆိုတဲ့ မျိုးနွယ်စု လေးစုက ကယန်းမျိုးနွယ်စု တစ်ခုတည်းသာ ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ကယန်းတစ်မျိုးသားလုံးက သတ်မှတ်ထားခဲ့ပြီး ဖြစ်တဲ့အတွက် ထပ်ခွဲထည့်ထားတာဟာ မှားယွင်းနေတယ်လို့ LAIN Technical Support Group ဘုတ်အဖွဲ့  ဥက္ကဋ္ဌ ကိုကျော်ထင်အောင်က ထောက်ပြ ပြောဆိုပါတယ်။

“အဲဒီထဲက စာမျက်နှာ ၃၁-၃၂ မှာကို ကျနော်တို့ ကယားလူမျိုးဆိုတဲ့ဟာကို သုံးနှုန်းပြီးတော့မှ ဒီကယား ၉ မျိုးဆိုတဲ့ဟာကို ရေးထားတယ်ပေါနော်။ အဲလိုရေးထားတဲ့ထဲမှာ ဒီပြည်နယ်မှာရှိနေတဲ့ ကယန်းကို နသတ်(န်) နဲ့ယန်းရမယ့်ဟာကို (မ်) နဲ့ယမ်းထားတယ်။ ဂေဘားဆိုတဲ့နေရာမှာလည်း ဂေပါး (ပါး) ဆိုပြီးတော့ သုံးနှုန်း ထားတယ်ပေါနော်။ ၉ မျိုးမှာ နှစ်မျိုးမှားနေတယ်။ ပြီးတော့ ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှာကတည်းက ကယန်းမျိုးနွယ်စု လေးခုသည် ကယန်းတစ်မျိုးတည်းပဲဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ဟာကို ကယန်းအဖွဲ့အစည်း အသီးသီးကနေပြီးတော့ လက်မှတ်ရေးထိုးပြီးတော့ ညီလာခံကို လူထောင်ချီ ကျင်းပထားပြီး ထုတ်ပြန်ထားပြီးတော့မှ အစိုးရနဲ့ သက်ဆိုင်ရာ ဝန်ကြီးဌာနတွေ တင်ထားပြီးသား ဖြစ်တယ်။”

ကယန်းမျိုးနွယ်စု လူမျိုးတစ်မျိုးတည်းပဲ ရှိရမှာဖြစ်ပြီး လက်ရှိမှာတော့ မူလမျိုးနွယ်စုခွဲ လေးစုကိုလည်း မူလသတ်မှတ်ချက် ၁၃၅ မျိုးထဲကအတိုင်း ဖော်ပြထားတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

၂၀၁၇ ခုနှစ်က ကယန်းမျိုးနွယ်စု လေးမျိုးပေါင်းမှ ကယန်းတစ်မျိုးတည်းဖြစ်ကြောင်းကို ကယန်းအဖွဲ့အစည်း အသီးသီးက လူထောင်ချီပါဝင်တဲ့ ညီလာခံကျင်းပပြီး ဆန္ဒပြု လက်မှတ်ရေးထိုးကာ အစိုးရနဲ့ သက်ဆိုင်ရာ ဝန်ကြီးဌာနတွေကို တင်ထားတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

သင်ရိုးညွန်းတမ်းထဲမှာ မှားယွင်းစွာသင်ကြားမယ်ဆိုရင် အနာဂတ်ကလေးတွေအတွက် အမှတ်မှားသွားနိုင်ပြီး တိုင်းရင်းသား အချင်းချင်းကြားမှာလည်း သွေးကွဲမှုတွေ ဖြစ်လာနိုင်တယ်လို့ ကယန်းစာပေ ယဉ်ကျေးမှုကော်မတီ ယဉ်ကျေးမှုတာဝန်ခံ ဒေါ်ရင်မေ က ပြောပါတယ်။

“တချို့ကျောင်းမှာကျတော့ လူမျိုးပေါင်းစုံရှိတဲ့ခါကျတော့ အဲမှာ သူတို့အမှတ်မှားသွားနိုင်တယ်။ အမှတ် မှားသွားနိုင်တဲ့ခါကျတော့ ရှေ့ဆက်လည်း သူတို့အဲ့လိုမျိုးပဲ ဆက်မှားမယ်ဆိုရင် သူတို့အတွက်လည်း မကောင်းဘူး။”

အခုလို တစ်နိုင်ငံလုံး အမှတ်မှားပြီး သင်ကြားနိုင်တာဖြစ်တဲ့အတွက် သက်ဆိုင်ရာ မျိုးနွယ်စုအလိုက် မိမိတို့ရဲ့ လူမျိုးနာမည်တွေကိုလည်း တိတိကျကျ သတ်မှတ်ပြီး ထုတ်ပြန်ချက်တွေထုတ်နဲ့ တောင်းဆိုသင့်တယ်လို့ ကယားပြည်နယ် ပြည်နယ်ပညာရေးမှူး ဦးလူစီယားနိုက ပြောပါတယ်။

“အမှတ်မှားနိုင်တာပေါ့။ အဲဒါကြောင့်မို့ လိုက်ပြင်တာ မပြင်တာ သက်ဆိုင်ရာလူမျိုးနဲ့ပဲ ဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့ပဲ ဆိုင်တယ်လို့ ကျနော် ပြောချင်တာပေါ့နော်။ သက်ဆိုင်ရာလူမျိုးကပဲ ကိုယ့်ရဲ့ လူမျိုးနာမည်ဟာ စာလုံးပေါင်း ဘယ်လိုဖြစ်ပါတယ်ဆိုတာကို တကယ်ဆို တိတိကျကျ ထုတ်ပြန်ပြီးတော့မှ ပြင်ပေးအုံးဆိုပြီးတော့မှ တောင်းဆိုပြီးတော့မှ ကောင်းတာပေါ့။”

ဒါ့အပြင် စာမျက်နှာ ၂၃ မှာပါရှိတဲ့ ကယား (ကရင်နီ) တိုင်းရင်းသားတွေရဲ့ ရိုးရာပွဲတော်တစ်ခုဖြစ်တဲ့ အဲဒိုပေါ်မီ (ခေါ်) ဒီးကူပွဲကို စာအုပ်ထဲမှာက အဲဒိုပေါ်မီ မပါဘဲ ဒီးကူပွဲလို့သာ ရေးသားထားတာတွေက မှားနေတယ်လို့လည်း ကယားစာပေနှင့် ယဉ်ကျေးမှု ကော်မတီက ထောက်ပြထားပါတယ်။

အဲဒီပွဲတော်ကို ကောက်သစ်စားပွဲလို့လည်းခေါ်တယ်လို့ ရေးသားထားခြင်းဟာလည်း ကောက်သစ်စားပွဲ မဟုတ်ကြောင်း ကယားစာပေနှင့် ယဉ်ကျေးမှု ကော်မတီဥက္ကဋ္ဌ ခူးဖဲညွန့်ရယ်က ပြောပါတယ်။

“ကျနော်တို့ အမြဲတမ်းသုံးနေတဲ့ အဲဒိုပေါ်မီကို ကောက်သစ်စားပွဲ ဆိုပြီးတော့ သုံးနှုန်းနေတာတွေဟာ တိုင်းရင်းသားတွေအတွက် အင်မတန်မှ လွှဲမှားတဲ့အသုံးအနှုန်းဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့်မိုလို့ အခု ကျနော်တို့ စိစစ်နေတယ်။ ပြန်စီစစ်ပြီးတော့မှ ကျနော်တို့ သက်ဆိုင်ရာကို ကျနော်တို့ ပြန်တင်ပြဖို့တော့ရှိတယ်။ ဒီသင်ရိုး ညွှန်းတမ်းရေးဆွဲတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးတွေဟာ ကျနော်ထင်ပါတယ်။ ဒီအခြေခံပညာမှာ အခြေခံပညာ ဦးစီးဌာနက ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးတွေပဲလို့ ကျနော်ထင်တယ်။ ဒီပြည်နယ်က ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးတွေကတော့ ဒီလို သင်ရိုး ညွန်းတမ်းကို ရေးဆွဲတာမရှိဘူးပေါ့နော်။”

ကျောင်းဖွင့်ချိန်မတိုင်ခင် သင်ကြားမယ့် ဆရာမတွေကိုလည်း ဒီးကူ အသုံးအနှုန်းအစား အဲဒိုပေါ်မီကို ပြန်ပြီး ထည့်သွင်းပေးဖို့ သက်ဆိုင်ရာကို တင်ပြထားပြီးဖြစ်တယ်လို့လည်း ဆိုပါတယ်။

အခုလို တိုင်းရင်းသားတွေရဲ့ အမည်နာမတွေ ယဉ်ကျေးမှုတွေအကြောင်း မှားယွင်းထည့်သွင်းဖော်ပြမှုနဲ့ ပတ်သက်လို့ ပြည်နယ်မှာတော့ သက်ဆိုင်မှုမရှိဘူးလို့ ကယားပြည်နယ် ပြည်နယ်ပညာရေးမှူး ဦးလူစီယားနိုက ပြောပါတယ်။

“အခြေခံပညာဦးစီးဌာန သင်ရိုးညွန်းတမ်းနဲ့ ဆိုင်တယ်။ ငါတို့အဆင့်နဲ့ ဖြေလို့မရတဲ့ဟာပေါ့။ ပြောမယ်ဆိုရင် ဒါက တို့အဆင့်နဲ့ ဖြေပိုင်ခွင့်မရှိတဲ့ဟာပေါ့။ အဲဒါကတော့ တကယ်တမ်းကတော့သူ သင်ရိုးရေးဆွဲတဲ့သူက သေချာချပြဖို့တော့ ကောင်းတာပေါ့။ အားလုံး လက်ခံနိုင်တဲ့ အသုံးအနှုန်းကို ပြန်သုံးရမှာပေါ့။”

ကရင်ဒီဒေသခံတွေ တောင်းဆိုချက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပညာရေးဝန်ကြီးဌာန အခြေခံပညာဦးစီးဌာန ညွှန်ကြားရေးမှူး ဦးကိုလေးဝင်းကို RFA က မေးမြန်းဖို့ကြိုးစားခဲ့ပေမယ့် ဆက်သွယ်လို့ မရပါဘူး။

ဒီအချိန်ဟာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် အန္တရာယ် ရှိနေတဲ့အတွက် ကျောင်းဖွင့်ချိန် နောက်ကျနေပေမယ့် မှားယွင်း ပုံနှိပ်ထားတဲ့ ကျောင်းသုံးစာအုပ်တွေက သက်ဆိုင်ရာ ပညာရေးမှူးရုံးတွေကို ရောက်ရှိနေပြီး ကျောင်းတချို့က ထုတ်ယူနေကြပြီလို့ သိရပါတယ်။

အမှားပြင်ဆင်ချက် အချိန်မပေးနိုင်တော့တဲ့အတွက် ကျောင်းသားတွေကို သင်ကြားပေးမယ့် ဆရာ၊ ဆရာမတွေက အမှားကို အမှန် သင်ကြားပေးဖို့ ညွှန်ကြားထားတာရှိတယ်လို့ ဖရူဆိုမြို့နယ် ကေကောကျေးရွာ အလယ်တန်း ကျောင်းက ဆရာမ ယွာအယ်ဖော က ပြောပါတယ်။

“ဘယ်လိုမျိုးညွှန်ကြားထားလဲဆိုတော့ ဗဟိုမှာ သင်တန်းသွားတက်ခဲ့တဲ့ ဆရာမတွေက သူတို့ကိုပြန်မေးတယ်။ ကျမတို့ ကယန်းက ဒီလိုစာလုံးပေါင်းမဟုတ်ဘူးဆိုတာကို သူတို့ကို ပြောပြတဲ့ခါကျတော့ သူတို့ကလည်း သူတို့အမှားကို ဝန်ခံတဲ့အတွက် ပြင်ဆင်တဲ့အနေနဲ့ စာအုပ်တော့ မထုတ်ပေးနိုင်ပါဘူးတဲ့။ ထုတ်ပေးစရာလည်း အကြောင်းမရှိဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ သူတို့က လာမယ့် Grade 8 အတွက်ပြုစုနေရတဲ့အတွက် မှားတဲ့ဟာကို ကိုယ့်ဒေသက ဆရာ၊ ဆရာမတွေကပဲ သင်ကြားပေးဖို့အတွက် သူတို့က အဲ့လိုမျိုးပြန်ပြီးတော့ လမ်းညွှန်ပါတယ်။”

တစ်နိုင်ငံလုံးက သတ္တမတန်း ပထဝီဝင် သင်ကြားမယ့် ဆရာ၊ ဆရာမတွေက မှားနေတာကို မသိနိုင်တာကြောင့် စာအုပ်ထဲမှာပါတဲ့အတိုင်း အမှားကို သင်ကြားတာတွေ မဖြစ်အောင် အမှားပြင်ဆင်ချက် ထုတ်ပေးဖို့လိုတယ်လို့ ဒေါ်ရင်မေကလည်း ပြောပါတယ်။

“ကျမတို့ ကယားပြည်နယ်ကတော့ ဒီဆရာမတွေက ဒေသခံတွေမို့လို့ သိတယ်၊ ပြင်လို့ရတယ်။ အမှန်ပြင်ပြီး အမှန်သင်လိုက် ကိုယ့်ကလေးတွေကလည်းသိတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျမပြောတာ တစ်နိုင်ငံလုံးနဲ့ ခြုံကြည့်ရင် ကိုယ့်ကယားပဲ သိမယ် တခြားပြည်နယ်ကတော့ မသိနိုင်ဘူးဆိုတော့ ကျမအထင် တစ်နိုင်ငံလုံးအတွက်တော့ နည်းနည်းလည်း စာအုပ်မပြင်သည့်တိုင်အောင် အမှားပြင်ဆင်ချက်အနေနဲ့ ထွက်ပေးနိုင်ရင်တော့ ကောင်းတာပေါ့”

အခုလို တစ်နိုင်ငံလုံးက ကျောင်းသူ၊ ကျောင်းသားတွေကို သင်ကြားပေးမယ့် သင်ရိုးညွှန်းတမ်းက အရေးကြီးတာ ဖြစ်တဲ့အတွက်  မိမိတို့ တိုင်းရင်းသားတွေရဲ့ လက္ခဏာတွေကို တိတိကျကျ ထုတ်ပြန်ပေးစေလိုတယ်လို့ ကယားစာပေနှင့်ယဉ်ကျေးမှု ကော်မတီ ဥက္ကဋ္ဌ ခူးဖဲညွန့်ရယ် ပြောပါတယ်။

“ကျနော်တို့ တိုင်းရင်းသားတွေရဲ့ ပြယုဂ်လက္ခဏာ ရပ်တည်ချက်တွေက ကျနော်တို့ အင်မတန် အရေးကြီးတယ်။ အထူးသဖြင့် ကျနော်တို့ရဲ့ ဝတ်စားဆင်ယင်မှုတွေရော၊ အသုံးအနှုန်းတွေရော၊ အပြောအဆို တွေရော၊ ကျနော်တို့ လွှဲမှားလို့မရဘူး။ နည်းနည်းပါးပါး လွှဲမှားသွားတာနဲ့ အဓိပ္ပာယ်အများကြီး လွှဲမှား သွားတာပေါ့နော်။ ဒါကြောင့်မို့လို့ ကျနော်တို့ သားသမီးတွေကို ကျနော်တို့ ကျောင်းသူ၊ ကျောင်းသားတွေကို ကျနော်တို့ အမှန်တကယ် သင်ကြားပို့ချပေးတော့မယ်ဆိုရင် မှန်ကုန်သောစကား၊ တိကျသောစကား အရေးကြီးဆုံးက တိုင်းရင်းသားတွေရဲ့ ပြယုဂ်လက္ခဏာကို အမှားအယွင်းမရှိ သင်ကြားပေးဖို့တော့ လိုလိမ့်မယ်လို့ ကျနော်ထင်တယ်။”

ကယားမျိုးနွယ်စုအပြင် တခြားသော တိုင်းရင်းသားတွေရဲ့ အသုံးအနှုန်းနဲ့ အကြောင်းအရာတွေလည်း မှားယွင်း နေတာလည်းရှိနိုင်တာကြောင့် သက်ဆိုင်ရာတိုင်းရင်းသားတွေအနေနဲ့ သင်ရိုးညွှန်းတမ်းကို ပြန်လည်စိစစ် သင့်တယ်လို့ ပြောဆိုကြပါတယ်။