လူႛအခြင့်အရေး စောင့်ုကည့်အဖြဲႚ ၂၀၀၈ ခိုံြစ် အစီရင်ခံစာ ထုတ်ူပန်

ဆ္ဋိံူပ သံဃာိံြင့်လူထုကို အုကမ်းဖက် ိံြိမ်နင်းရန် လက်နက်မဵိြးစုံ ကိုင်ဆောင် ခဵီတက်လာသော လုံူခံမြြ ထိန်းသိမ်းရေး (လုံထိန်း) တပ်ဖြဲႚမဵားကို စက်တင်ဘာ ၂၇ရက်နေႛက တြေႚရပုံ ူဖစ်ပၝသည်။ ဆ္ဋိံူပပြဲမဵားကို အင်အားသုံး အုကမ်းဖက် ္ဘဖိခြြင်းခဲ့ူခင်းကို အစီရင်ခံစာတြင် ဖော်ူပထားသည်။ (Photo: AFP) ပုံဋ္ဌကီးုကည့်လိုလ္တွင်။ >>

အမေရိကန်ူပည်ထောင်စု၊ ဥရောပိံိုင်ငံမဵားအဖြဲႚ (အီးယူ)နဲႛ တူခား ဒီမိုကရေစီရင့်ကဵက်္ဘပီး ိံိုင်ငံ တေဟြာ ိံိုင်ငံတခဵိြႚမြာ တရားနည်းလမ်းမကဵပဲ ခဵိြႚယြင်းခဵက်တြေ ဗလပြြူပည့်နေတဲ့ ေ႟ြးကောက်ပြဲတေကြိုပဲ ိံိုင်ငံရေးအရ လေဵာ်ကန်သင့်ူမတ်တယ်၊ အလုပ်ူဖစ်တယ်ရယ်လိုႛ လက်ခံနေုကတယ်လိုႛ HRW ခေၞ လူႛအခြင့်အရေး စောင့်ုကည့်အဖြဲႚက ဝေဖန်လိုက်ပၝတယ်။

ဒီမိုကရေစီမဆန်တဲ့ အစိုးရတေကြို ိံိုင်ငံသားအခြင့်အရေးနဲႛ ိံိုင်ငံရေးအခြင့်အရေးတြေ ထိန်းသိမ်းဖိုႛ တောင်းဆိုရမဲ့အစား သူတိုႛကို ဒီမိုကရေစီလိုလားသူတြေူဖစ်ခြင့်ပေးနေတာဟာ ကမႝာနဲႛခဵ္ဘီပီး လူႛအခြင့်အရေးတေကြို ပဵက်စီး အောင်လုပ်ရာရောက်နေတယ်လိုႛလည်း ၂၀၀၈ ခိုံြစ် အစီရင်ခံစာမြာ ဖော်ူပလိုက်ပၝတယ်။

ဒီမိုကရေစီဆိုတာ လူႛအခြင့်အရေးေုကာင့်သာ အဓိပဍ္ဎာယ်ရြိရတာမိုႛ ကင်ညာ နဲႛပၝကင်္စတန်အပၝအဝင် ဒီမိုကရေစီအသြင်ဆောင်ထားတဲ့ိံိုင်ငံတေဟြာ လြတ်လပ်မ္တွတတဲ့ ေ႟ြးကောက်ပြဲတေကြိုသာမက လြတ်လပ်စြာ ထုတ်ဖော်ေူပာဆိုခြင့်၊ လြပ်လပ်စြာ စု႟ုံး လြည့်လည်ခြင့်စတဲ့ အေူခခံလူႛအခြင့်အရေး တေကြိုလည်း ထိန်းသိမ်းဖိုႛ အာမခံသင့်တယ်လိုႛ ဆိုပၝတယ်။ ဒၝပေမဲ့ ၂၀၀၇ ခိုံြစ်အတြင်း ဘာရိန်း၊ ဂေဵာ်ဒန်၊ ိံိုင်ဂဵီးရီးယား၊ ႟ုရြား နဲႛ ထိုင်း အပၝအဝင် ိံိုင်ငံအစိုးရအတော်မဵားမဵားဟာ ေ႟ြးကောက်ပြဲ ရြိ႟ုံနဲႛ ဒိမိုကရေစီအမည်ခံဖိုႛလုံလောက်္ဘပီလိုႛ တြက်ခဲ့ုကေုကာင်း၊ အမေရိကန် နဲႛ အီးယူ တိုႛကလည်း ဒီအတိုင်းပဲသဘောထားခဲ့ုကေုကာင်း၊ သမတဘြတ်အစိုးရဟာ ဒီမိုကရေစီကဵယ်ူပန်ႛရေး အတြက် ိံြစ်ူမၟြပ်ဆောင်႟ြက်နေပုံတြေ ေူပာဆိုနေပေမဲ့ လူႛအခြင့်အရေးကို အစိုးရတိုင်းက လေးစားလိုက်နာဖိုႛကိုတော့ ိံြတ်ဆိတ်နေေုကာင်း ေူပာဆိုဝေဖန်လိုက်ပၝတယ်။

ဒၝေုကာင့်ဒီကနေႛ အာဏာရြင်တေအြဖိုႛ ဟန်ူပဒီမိုကရေစီလောက်နဲႛ ္ဘပီးသြားဖိုႛ အင်မတန်မကြို လြယ်ကူနေတယ်၊ ဒၝဟာ အနောက်ဒီမိုကရေစီအစိုးရတေကြ ေ႟ြးကောက်ပြဲ လုပ်ဖိုႛသာ ဖိေူပာေနေ ုကတာကလြဲလိုႛ ဒီမိုကရေစီရဲ့လုပ်ငန်းတြေူဖစ်တဲ့ လြတ်လပ်တဲ့ သတင်းမီဒီယာ၊ အရပ်ဘက် အဖြဲႚအစည်း စတာတေကြို ဘာမမြတောင်းဆိုလိုႛ ူဖစ်ရတယ်လိုႛ လူႛအခြင့်အရေးစောင့်ုကည့်အဖြဲႚ အမြဆောင်ညြန်ုကားရေးမြြး မင်္စတာ ကက်နက် ရော့သ် က ဆိုပၝတယ်။

၂၀၀၈ ခိုံြစ် လူအခြင့်အရေးစောင့်ုကည့်အစီရင်ခံစာမြာ ူမန်မာအပၝအဝင် ိံိုင်ငံပေၝင်း ၇၅ ိံိုင်ငံကေဵာ်ကို လေ့လ္ဘာပီး အလေးထားဖိုႛလိုတဲ့ လူႛအခြင့်အရေးခဵိြးဖောက်မြတေကြို တင်ူပ ထားပၝတယ်။ ူမန်မာိံိုင်ငံနဲႛ ပတ်သက်္ဘပီး ထုံးစံအတိုင်း ဆယ်စိုံြစ်တေခြဵ္ဘီပီး နာမည်ဆိုးနဲႛ ကေဵာ်ုကားတဲ့ စစ်အစိုးရရဲ့ ုသဂုတ်နဲႛစက်တင်ဘာလ ဆ္ဋိံူပပြဲခေဵမြန်းခဲ့တာတြေ၊ လူတေရြာနဲႛခဵ္ဘီပီး ဥပဒေလက်လြတ် ထင်သလို ဖမ်းဆီး နေတာတြေ ဖော်ူပထားပၝတယ်။

HRW ခေၞ လူႛအခြင့်အရေး စောင့်ုကည့်အဖြဲႚရဲ့ ၂၀၀၈ ခိုံြစ်အစီရင်ခံစာမြာ ူမန်မာိံိုင်ငံနဲႛ ပတ်သက်္ဘပီးဖော်ူပထားတာကတော့ စစ်အစိုးရ လက်အောက် ဘက်ပေၝင်းစုံက ယိုယြင်း ပဵက်စီးလာ နေခဵိန်မြာ စစ်အစိုးရဟာ ကမ်းလြန်ပင်လယ်ူပင်က သဘာဝဓာတ်ငြေႚတြေ ထုတ်ရောင်းနေ ပေမဲ့ ုသဂုတ်လမြာ လောင်စာဆီစေဵးိံြန်းတြေ ႟ုတ်တရက်မတန်တဆ ခုန်တက်ပစ်လိုက်တဲ့အတြက် အစိုးရဆန်ႛကဵင်ဆ္ဋိံူပပြဲလေးတြေ ဟိုကသည်က ပေၞပေၝက်လာနေတာကနေ အစခဵီထားပၝတယ်။

အဲဒီနောက် သံံဃာတေပြၝမနေသာတော့ပဲ ေ႟ဝြၝရောင်တော်လြန်ရေးလိုႛ ကမႝာကသိတဲ့ လုထုဆ္ဋိံထုတ်ဖော်ပြဲဋ္ဌကီးတေကြို မေတ္ဇာသုတ်႟ြတ်ဆို္ဘပီး ္ဘငိမ်း္ဘငိမ်းခဵမ်းခဵမ်း ူပသခဲ့ုကပၝတယ်။ ဒၝပေမဲ့ စစ်အစိုးရက ဋ္ဌကံ့ခိုင်ဖြႚ္ဘံဖိြးရေး နဲႛ စြမ်းအားရြင်ခေၞ စစ်အစိုးရကေဵာထောက်ခူံပအြဖြဲႚတေကြို သုံးစြဲ္ဘပီး အုကမ်းဖက်အင်အားသုံး ခေဵမြန်းခဲ့တဲ့အတြက် သေဆုံးသူတြေ၊ ပေဵာက်ဆုံးသူတြေ အမဵားအူပား ရြိခဲ့တဲ့အူပင် လူတေရြာနဲႛခဵ္ဘီပီး ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရပၝတယ်။ ိံိုင်ငံတကာက ူပစ်တင်ဝေဖန်ခဲ့ပေမဲ့ စစ်အစိုးရက အရေးမစိုက်ပဲ ိံိုင်ငူံခားက ဝင်ရောက်စြက်ဖက်တယ်၊ ိံိုင်ငူံခားသတင်းမီဒီယာတေကြ လံြႛဆော် သြေးထိုးပေးတယ်လိုႛ ူပစ်တင်ခဲ့ေုကာင်းဖော်ူပထားပၝတယ်။

ဆက်လက်္ဘပီးဖော်ူပရာမြာ ၁၉၃၃ ခိုံြစ်ကစတင်ခဲ့တဲ့ အမဵိြးူသားညီလာခံကို ၂၀၀၇ ခိုံြစ် စက်တင်ဘာလ ၃ ရက်နေႛမြာ အ္ဘပီးသတ်ခဲ့ပေမဲ့ ဒီမိုကရေစီဆီဦးတည်တာမဵိြးတြေ မတြေႚရတဲ့အူပင် အူခခံလူႛအခြင့်အရေးတေကြို ပို္ဘပီးတင်းကဵပ်၊ ပို္ဘပီး ခဵိြးဖောက်လာတာတေကြိုသာ တြေႚရေုကာင်း၊ ဒေၞအောင်ဆန်းစုုကည်အပၝအဝင် ိံိုင်ငံရေးအကဵဉ်းသားပေၝင်း တထောင်ကေဵာ် ဖမ်းဆီးထားဆဲ ူဖစ်ေုကာင်း၊ ိံိုင်ငံတကာုကက်ေူခနီအဖြဲႚ အိုင်စီအာစီကို အကဵဉ်းထောင်တေထြဲ လြတ်လြတ်လပ်လပ် ဝင်ရောက်ုကည့်႟ခြြင့်မပေးတော့လိုႛ အကဵဉ်းသားတေရြဲ့အေူခအနေ ပိုမိုဆိုး႟ြားလာနေေုကာင်း၊ ကုလသမဂ္ဂနဲႛ ပူးပေၝင်းဆောင်႟ြကိံိုင်ဖိုႛ ဆက်ဆံရေးဝန်ဋ္ဌကီးတယောက်ခန်ႛ္ဘပီး ဒေၞအောင်ဆန်းစုုကည်နဲႛ တြေႚဆုံဆြေးေိံြးမြ တခဵိြႚူပလြုပ်ခဲ့ပေမဲ့ ရြေႚေူပးတြေႚဆုံမမြဵိြးသာ ူဖစ်နေသေးေုကာင်း၊ ဒီအတောအတြင်း တိုင်းရင်းသားလူမဵိြးစုနယ်ေူမတေမြြာ လူႛအခြင့်အရေးခဵိြးဖောက်မြတြေ အဋ္ဌကီးအကဵယ်ပဵံႚိံြံႛန္ဘေပီး စစ်တပ်ရဲ့ ထင်ရာစိုင်း ဆောင်႟ြက်မြတြေေုကာင့် ဒေသခူံပည်သူတြေ မြာ ဒုက္ခအဋ္ဌကီးအကဵယ်ဋ္ဌကံြတြေႚ ုကရေုကာင်း တင်ူပထားထားပၝတယ်။

္ဘပီးတော့လည်း အတောမသတိံိုင်ူဖစ်နေတဲ့ ကလေးစစ်သား စုဆောင်းမြ၊ အေအိုင်ဒီအက်စ်ူင်္ပံနာ၊ အိုင်ဒီပီခေၞ အဓမ္ထနေရာေ႟ြႛေူပာင်းခံနေရသူတြေ၊ စစ်အစိုးရ ထိုးစစ်တြေေုကာင့် နယ်စပ်ဒုက္ခသည်စခန်းတေရြြိရာကို ေူပးုကရတဲ့ ဒုက္ခသည်တြေ အေုကာင်းလည်း စုံစုံလင်လင်တင်ူပထားပၝတယ်။

HRW ခေၞ လူႛအခြင့်အရေး စောင့်ုကည့်အဖြဲႚရဲ့ ၂၀၀၈ ခိုံြစ် အစီရင်ခံစာမြာ ူမန်မာိံိုင်ငံအေုကာင်း ဖော်ူပထားတာနဲႛပတ်သက်တဲ့ သတင်းပေးပိုႛခဵက်ကို လည်း ဦးသစ်ဆင်းက ဆက်လက်တင်ူပထားပၝတယ်။

• ဆက်သြယ်မေးူမန်းခဵက်။
• Download story audio