စစ်ကောင်စီလူ့အခွင့်ရေးချိုးဖောက်မှု အမေရိကန်လွှတ်တော် ကြားနာ

စက်တင်ဘာ ၁၃ ရက်က အမေရိကန် အောက်လွှတ်တော်ရဲ့ တွမ်လန်းတို့စ် လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်က ဦးစီး ပြုလုပ်တဲ့ ကြားနာစစ်ဆေးမှုကို အမေရိကန် အစိုးရ နိုင်ငံခြားရေးဌာနက မြန်မာနိုင်ငံအရေးဆောင်ရွက်နေတဲ့ တာဝန်ရှိသူတွေ၊ မြန်မာနိုင်ငံအရေး လေ့လာစောင့်ကြည့်နေတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်သူတွေ၊ မြန်မာနိုင်ငံက အဖြစ်အပျက်တွေကို ကိုယ်တွေ့ကြုံခဲ့သူအချို့နဲ့ မြန်မာ့အရေး စိတ်ပါဝင်စားသူတွေ တက်ရောက်ခဲ့ကြပါတယ်။

ဒီကြားနာစစ်ဆေးမှုရဲ့ ပထမဆွေးနွေးခန်းမှာ အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဌာန၊ အရှေ့အာရှနဲ့ပစိဖိတ်ရေးရာ ဒုတိယ လက်ထောက်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး မလီဆာဘရောင်း (Melissa A. Brown)၊ အမေရိကန်အစိုးရ လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီပေးရေး USAID အဖွဲ့ အာရှရေးရာဗျူရို၊ လက်ထောက်စီမံခန့်ခွဲရေးအရာရှိ မိုက်ကယ် ရှီဖာ (Michael Schiffer)၊ အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဌာန၊ ဒီမိုကရေစီလူ့အခွင့်အရေးနဲ့ လုပ်သားရေးရာဗျူရို လက်ထောက်အတွင်းဝန် အဲရင် ဘာကလေ (Erin Barclay)၊ အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဌာန၊ နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်မှုနဲ့ တရားမျှတရေးဆိုင်ရာ သံအမတ်ကြီး ဘာ့သ်ဗန်ရှာအက် (Beth Van Schaack) တို့ တက်ရောက်ဆွေးနွေးခဲ့ပါတယ်။

ဒီဆွေးနွေးခန်းမှာ အမေရိကန် အစိုးရအနေနဲ့ စစ်ကောင်စီကို စီးပွားရေးနဲ့ နိုင်ငံရေး ဖိအားတွေပေးဖို့နဲ့ ဘက်ပေါင်းစုံ အလွှာပေါင်းစုံပါဝင်တဲ့ သံတမန်ရေးနည်းလမ်းနဲ့ ဆောင်ရွက်သွားဖို့၊ ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ ညီလာခံမှာ အပြောင်းအလဲဖြစ်အောင် ဆောင်ရွက်နိုင်မယ့် အလားအလာ၊ မြန်မာစစ်တပ်အတွက် ဝင်ငွေရှာပေးနေတဲ့ MOGE ကို ပိတ်ဆို့ အရေးယူဖို့ ကြိုးပမ်းမှု အခြေအနေနဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည် အချို့ကို အမေရိကန်နိုင်ငံမှာ အခြေချခွင့်ပေးနေတဲ့ အခြေအနေတွေအကြောင်းကို ဆွေးနွေးတင်ပြခဲ့ကြပါတယ်။

ဒုတိယ ဆွေးနွေးခန်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ် မစ္စတာ တွမ် အင်ဒရူးက အမေရိကန်နိုင်ငံအနေနဲ့ ဥရောပသမဂ္ဂ (အီးယူ)နဲ့ ပူးပေါင်းပြီး မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ ဝင်ငွေရင်းမြစ်တွေကို ပိတ်ဆို့အရေးယူဖို့၊ မြန်မာစစ်တပ်အတွက် လက်နက်နဲ့ လေယာဉ်ဆီတွေ မရရှိအောင် ဒေသတွင်းနိုင်ငံတွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့၊ အတိုက်အခံ အင်အားစုတွေအတွက် လက်နက်မဟုတ်တဲ့ အကူအညီတွေနဲ့ မြန်မာ ပြည်သူတွေအတွက် လူသားချင်းစာနာမှုအကူအညီတွေ တိုးမြှင့်ပေးအပ်ဖို့ စတဲ့အချက်တွေကို တိုက်တွန်း တောင်းဆိုသွားပါတယ်။

အဲဒီနောက် တတိယ ဆွေးနွေးခန်းမှာ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းချိန်မှာ နေပြည်တော်မှာရှိနေခဲ့တဲ့ မြန်မာ ဆရာဝန် ဒေါက်တာ အေးချမ်းမွန်၊ ရိုဟင်ဂျာ လူ့အခွင့်အရေးတက်ကြွလှုပ်ရှားသူ မလပ်ကီးကာရင်တို့က တက်ရောက်ပြီး ထွက်ဆိုခဲ့ကြပါတယ်။

ဒီ အမေရိကန် အောက်လွှတ်တော် ကြားနာစစ်ဆေးပွဲကို တက်ရောက်လာတဲ့ အထဲမှာ မင်နီဆိုတာ ပြည်နယ် ကိုယ်စားပြု အောက်လွှတ်တော်အမတ် အီလ်ဟန်အိုမာလည်း ပါဝင်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံက လူ့အခွင့်အရေး အခြေအနေအကြောင်း ကြားနာစစ်ဆေးမှုမှာ အခုလို တက်ရောက်ပါဝင်ရတဲ့ အကြောင်းကို အောက်လွှတ်တော် အမတ် အီလ်ဟန်အိုမာက အခုလို ပြောပြပါတယ်။

“ကျွန်မက တွမ်လန်းတို့စ် လူ့အခွင့်အရေး ကော်မရှင် အဖွဲ့ဝင်လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ဆိုင်တဲ့ ကိစ္စအားလုံးကို ကျွန်မက အလေးအနက်ထားပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံက ရိုဟင်ဂျာတွေ ကြုံနေရတဲ့ အခြေအနေတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကျွန်မတို့ အားလုံးအတွက် စိတ်ထိခိုက်စရာဖြစ်ပြီး၊ မြန်မာ့အရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပါဝင်ဆောင်ရွက်ဖို့၊ ဆက်လက်ဆွေးနွေး ပြောဆိုကြဖို့ အကြောင်းပြချက် ဖြစ်ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာတွေ ကိစ္စနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက အရေးကိစ္စအားလုံးအတွက် နိုင်ငံတကာက ဥပဒေပြု အမတ်တွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။”

စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းလိုက်တဲ့အချိန်မှာ နေပြည်တော်မှာ ရှိနေခဲ့တဲ့ CDM ဆရာဝန် ဒေါက်တာအေးချမ်းမွန်က ဒီ ကြားနာ စစ်ဆေးပွဲမှာ စစ်တပ်ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေအကြောင်း မျက်မြင်သက်သေတစ်ဦးအဖြစ် လာရောက် ထွက်ဆိုခဲ့တဲ့ အကြောင်းခုလို ပြောပြပါတယ်။

“ကျွန်မက အာဏာသိမ်းမှု မတိုင်ခင်က အစိုးရ ဆရာဝန်တစ်ဦး ဖြစ်ခဲ့တယ်။ အာဏာသိမ်းပြီးနောက်မှာလည်း CDM မှာ ပါဝင်ခဲ့တဲ့အတွက် CDM နဲ့ ပက်သက်တဲ့ အကြောင်းအရာတွေ၊ ကျန်းမာရေး လောကက အကြောင်းအရာတွေ၊ ကျောင်းပြီးထားတာလဲ မကြာသေးတဲ့အတွက် ကျောင်းသားထုကြားမှာ ဘာတွေဖြစ်နေလဲ။ ပညာရေး လောကမှာ ဘာတွေဖြစ်နေသလဲဆိုတာ အဓိကထား ဆွေးနွေးခဲ့ပါတယ်။”

“အမေရိကန် အစိုးရကိုတော့ အဓိကအားဖြင့် လူသားချင်းစာနာမှု (Humanitarian Assistance) ပေးဖို့ တိုက်တွန်းခဲ့ပါတယ်။ ခုဆိုရင် IDP တွေလည်း အများကြီး ရှိနေတယ်။ နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားတွေလည်း၊ အများကြီး ဒုက္ခတွေ ရောက်နေတာတွေရှိတယ်။ဒါကြောင့် အမေရိကန်နဲ့ နိုင်ငံတကာ အသိုက်အဝန်းအနေနဲ့ Humanitarian Assistance ကို ပိုပြီးတော့ ကူညီပေးဖို့၊ ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုတွေကို ပိုပြီးချမှတ်ပေးဖို့၊ ချပြီးသား ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုတွေကိုလည်း ကြိုဆိုတဲ့အကြောင်း၊ အဓိကအားဖြင့် MOGE ကို ပိတ်ဆို့အရေးယူမှု ချမှတ်ပေးဖို့ တိုက်တွန်းခဲ့ပါတယ်။”

ကြားနာစစ်ဆေးပွဲမှာ မျက်မြင်သက်သေတစ်ဦးအဖြစ် လာရောက်ထွက်ဆိုတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်နဲ့ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ မလပ်ကီး ကာရင်က ပြောပါတယ်။

“မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းနဲ့ ပြင်ပက ရိုဟင်ဂျာတွေရဲ့ အခြေအနေအကြောင်း အများဆုံး ပြောခဲ့ပါတယ်။ အခုဆိုရင် ကော့ဘဇားက ရိုဟင်ဂျာတွေကော၊ ရခိုင်ပြည်နယ်ထဲက ရိုဟင်ဂျာတွေရဲ့ အခြေအနေနဲ့ သူတို့ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အခက်အခဲတွေအတွက် ရေရှည်နဲ့ ရေတို ဖြေရှင်းနည်းတွေ ဘာတွေဖြစ်နိုင်မလဲ ဆိုတာ ပြောခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေနဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေရဲ့ လုံခြုံရေးနဲ့ သူတို့ အသက်ဆက်ရှင်ဖို့ မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ အကူအညီတွေ ရအောင် ဘယ်လိုလုပ်ပေးမလဲ ဆိုတာကိုလည်း ပြောခဲ့ပါတယ်။ တကယ်တော့ ရိုဟင်ဂျာတွေအတွက် လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုက ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှာမှ ဖြစ်ခဲ့တာ မဟုတ်ပါဘူး။ ၁၉၉၀ ခုနှစ်တွေ လောက်ကတည်းက မြန်မာနိုင်ငံက ထွက်ပြေးလိုက်၊ ပြန်ဝင်လာလိုက်နဲ့ အကြိမ်ကြိမ်ဖြစ်နေတာပါ။ အဲဒီလို အခြေအနေတွေက အခုထိ မပြောင်းလဲသေးပါဘူး။ မြန်မာနိုင်ငံပြင်ပကို ရောက်နေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေ အတွက်လည်း အခြေအနေက ပိုဆိုးလာနေတယ်ဆိုတာ ပြောပြခဲ့ပါတယ်။”

အမေရိကန်အစိုးရနဲ့ လွှတ်တော်ကို ဘယ်လိုအကြောင်းအရာတွေ ဆောင်ရွက်ပေးဖို့ တောင်းဆိုခဲ့သလဲဆိုတာကိုလည်း မလပ်ကီးကာရင်က အခုလို ပြောပါတယ်။

“ကျွန်မ တောင်းဆိုခဲ့တာက၊ ကော့ဘဇားက ရိုဟင်ဂျာ လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေရဲ့ လုံခြုံရေးအတွက် အကာအကွယ်ပေးဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်တစ်ခုက ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲမှာ နေထိုင်တဲ့ မိသားစုတိုင်း၊ လူအယောက်တိုင်းအတွက် စားနပ်ရိက္ခာနဲ့ အရေးကြီးတဲ့ အကူအညီတွေ အလုံအလောက်ရအောင်ပေးဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်တစ်ခုက ဒုက္ခသည်တွေထဲက ထိခိုက်မှု အလွယ်ဆုံးသူတွေ၊ ပညာသင်ကြားခွင့်မရတဲ့ လူငယ်တွေအတွက် ပညာသင်ကြားခွင့်ရအောင် ရေတိုအစီအစဉ်တွေ လုပ်ပေးဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်ဆုံး တစ်ခုက ရေရှည်အနေနဲ့ နေရပ်ပြန်နိုင်ဖို့အတွက်ပါ။ အခုအချိန်မှာ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက အခြေအနေတွေက ဒုက္ခသည်တွေကို နေရပ်ပြန်ပို့ဖို့ လုံခြုံစိတ်ချရတဲ့ အခြေအနေမရှိကြောင်း သိပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာ အားလုံးအတွက် လုံခြုံစိတ်ချရတဲ့ အခြေအနေဖြစ်လာမှ ဒုက္ခသည်တွေကို ပြန်ပို့ဖို့အတွက်လည်း ပြောခဲ့ပါတယ်။”

အဲဒီနောက် တွမ်လန်းတို့စ် ကော်မတီအဖွဲ့ဝင်တွေက စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှု အခြေအနေတွေ၊ အမေရိကန်နဲ့ နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းရဲ့ တုံ့ပြန်မှု၊ အမေရိကန် လွှတ်တော်က ပြဌာန်းလိုက်တဲ့ Burma Act ဥပဒေ အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်မှု အခြေအနေနဲ့ အမေရိကန် လွှတ်တော်ကို အကြံပြု တိုက်တွန်းလိုတဲ့ အကြောင်းအရာတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မေးမြန်းချက်တွေကို တက်ရောက် ထွက်ဆိုသူတွေက ပြန်လည် ဖြေကြားခဲ့ကြပါတယ်။